بارداری دورانی سرشار از تغییرات فیزیولوژیکی گسترده در بدن زن است که سیستم قلبی-عروقی را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. این دگرگونی‌ها، از جمله افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی، می‌توانند باعث نامنظم شدن ضربان قلب مادر یا بروز آریتمی‌های قلبی منجر شوند. اگرچه اغلب این نامنظمی‌های ضربان قلب بی‌خطر هستند، اما تشخیص و مدیریت صحیح آنها برای تضمین سلامت مادر و جنین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در ادامه این مقاله به آن خواهیم پرداخت.
علائم آریتمی در بارداری
- بال زدن در قفسه سینه
- ضربان قلب نامنظم یا توهم ایست قلب برای چند ثانیه
- تپش شدید قلب یا پالپیتاسیون
- تنگی نفس
- سرگیجه یا سبکی سر
- غش یا سنکوپ موقت
- خستگی شدید یا ضعف غیرمعمول
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- تعریق غیرطبیعی
- عدم تمرکز و حالت گیجی
تپش قلب در بارداری از چه زمانی شروع میشود؟
عموما از سه ماهه اول یا اوایل سه ماهه دوم آغاز شده و ممکن است با پیشرفت بارداری شدت یابد و در سه ماهه سوم به اوج خود برسد. این پدیده به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی گسترده در بدن مادر، از جمله افزایش قابل توجه حجم خون (تا حدود ۵۰ درصد)، تغییرات هورمونی چون افزایش پروژسترون و افزایش نیاز قلب به پمپاژ خون بیشتر برای حمایت از رشد جنین، رخ میدهد. این تپش‌ها در بیشتر موارد بی‌خطر بوده و پس از زایمان خودبه‌خود برطرف می‌شوند.
علت تپش قلب در بارداری
تپش قلب در بارداری یک عارضه شایع است که عموما به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی طبیعی بدن مادر در این دوران برای حمایت از رشد و تکامل جنین آماده می‌کند و این فرآیند مستلزم تغییرات قابل توجهی در سیستم قلبی عروقی است که عموما به دلایل زیر رخ داده و بی خطر است مگر در مواردی که مادر به آریتمی قلبی دچار باشد؛
۱- افزایش حجم خون
در دوران بارداری، حجم خون در بدن مادر به تدریج افزایش می‌یابد. این افزایش حجم خون (تا حدود ۵۰ درصد نسبت به قبل از بارداری) برای تامین نیازهای اکسیژن و مواد مغذی جنین ضروری است. برای پمپاژ این حجم اضافی خون در بدن مادر و جنین، قلب باید با سرعت و شدت بیشتری کار کند که این امر به افزایش ضربان قلب و احساس تپش قلب منجر میشود.
۲- تغییرات هورمونی
هورمون‌های بارداری، به ویژه استروژن و پروژسترون، نقش مهمی در تغییرات فیزیولوژیکی دوران بارداری ایفا می‌کنند. این هورمون‌ها می‌توانند بر عملکرد سیستم قلبی عروقی تاثیر بگذارند و باعث افزایش ضربان قلب شوند.
۳- افزایش نیاز اکسیژن و مواد مغذی جنین
با رشد جنین، نیاز او به اکسیژن و مواد مغذی بیشتر میشود. قلب مادر برای تأمین این نیازها باید خون بیشتری را پمپاژ کند که منجر به افزایش کارکرد قلب و تپش قلب میشود.
۴- کم‌خونی(تعداد کم گلبول های قرمز)
کم‌خونی به ویژه کم‌خونی فقر آهن در بارداری شایع است. در صورت کم‌خونی، تعداد گلبول‌های قرمز خون که حامل اکسیژن هستند، کاهش می‌یابد. در نتیجه، قلب برای جبران این کمبود اکسیژن مجبور است با سرعت بیشتری کار کند تا اکسیژن کافی به بافت‌ها و جنین برساند، که این موضوع باعث تپش قلب میشود.
۵- استرس و اضطراب
بارداری می‌تواند دوران پر استرسی باشد و نگرانی‌های مربوط به سلامت جنین، زایمان و تغییرات زندگی می‌توانند باعث استرس و اضطراب شوند. استرس و اضطراب نیز به نوبه خود می‌توانند باعث افزایش ضربان قلب و تپش قلب شوند.
۶- فشار رحم بر دیافراگم
با پیشرفت بارداری و بزرگ شدن رحم، این عضو به دیافراگم (عضله‌ای که در تنفس نقش دارد) و سایر اندام‌های داخلی فشار وارد می‌کند. این فشار می‌تواند تنفس را دشوارتر کرده و باعث شود قلب برای تامین اکسیژن بیشتر، سریع‌تر بتپد.
۷- کم آبی بدن
کم آبی و عدم تعادل الکترولیت می‌تواند باعث کاهش حجم خون و الکترولیت‌ها در بدن شود، که این موضوع به نوبه خود می‌تواند باعث افزایش ضربان قلب شود.
۸- مصرف محرک‌ها
مصرف کافئین (موجود در قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا، شکلات)، نیکوتین (سیگار) و برخی داروهای سرماخوردگی یا آسم (که حاوی پسودوافدرین هستند) می‌توانند ضربان قلب را افزایش دهند و باعث تپش قلب شوند.
۹- پرکاری تیروئید
در برخی موارد، پرکاری غده تیروئید که نشان از تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید میدهد، می‌تواند باعث تپش قلب شود.
۱۰- بیماری‌های قلبی زمینه‌ای
اگرچه نادر است، اما در برخی موارد، تپش قلب می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری قلبی زمینه‌ای باشد که ممکن است قبل از بارداری تشخیص داده نشده باشد یا با بارداری تشدید شده مانند آریتمی‌های زمینه‌ای، مشکلات دریچه‌ای قلب و یا کاردیومیوپاتی باشد:
- مشکلات ریتم قلب (آریتمی) مانند فیبریلاسیون دهلیزی (Afib) می تواند باعث ایجاد یا بدتر شدن تپش قلب در دوران بارداری شود. در موارد نادر، حمله قلبی، نارسایی قلبی یا کاردیومیوپاتی می تواند منجر به مشکلات قلبی در دوران بارداری شود.
- میوکاردیت، التهاب عضله قلب که در نتیجه یک عفونت ویروسی ایجاد می شود.
- مشکلات تیروئید، مانند پرکاری تیروئید
- مشکلات ساختاری در قلب، از جمله بیماری های دریچه
۱۱- اضطراب و افسردگی
تپش قلب عصبی می تواند در صورت استرس زیاد یا احساس اضطراب رخ دهد.
۱۲- اضافه وزن و چاقی
افرادی که قبل و در طول بارداری وزن اضافی دارند، در معرض خطر افزایش ضربان قلب نامنظم و سایر بیماری های قلبی هستند.
۱۳- هیپوگلیسمی (قند خون پایین)
که بیشتر در سه ماهه اول حاملگی برای مادر اتفاق می افتد.
۱۴- فشار خون پایین
از بیماری‌های شایع در دوران بارداری است که باعث بی نظمی ضربان قلب می شود.
ضربان قلب نرمال در بارداری چند است؟
محدوده ضربان قلب زنان باردار از افراد غیر باردار که در بازه ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه قرار دارند، بیشتر میشود. به طور معمول، ضربان قلب مادر باردار در حالت استراحت می‌تواند حدود ۱۰ تا ۲۰ ضربه در دقیقه بیشتر شود و به محدوده ۸۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه برسد. در برخی موارد، این افزایش می‌تواند حتی بیشتر باشد، اما باید توسط پزشک بررسی شود. و از آنجایی که قلب باید حجم بیشتری از خون را برای تامین نیازهای اکسیژن و مواد مغذی مادر و جنین پمپاژ کند، این تغییر کاملا طبیعی و ضروری است.
🎥 صحبت های دکتر علیرضا قربانی شریف درباره تپش قلب در بارداری:
تپش قلب در بارداری خطرناکه؟
رابطه تپش قلب در اوایل بارداری و جنسیت جنین
صادقانه بگوییم؛ از نظر علمی هیچ ارتباط ثابت شده‌ای بین تپش قلب مادر و جنسیت جنین وجود ندارد. باورهای عامیانه زیادی درباره پیش‌بینی جنسیت جنین بر اساس علائمی مانند تپش قلب مادر یا حتی ضربان قلب جنین وجود دارد. برای مثال، برخی معتقدند اگر ضربان قلب جنین سریع‌تر باشد، مثلا بالای ۱۴۰-۱۵۰ ضربه در دقیقه، جنین دختر است. اما تحقیقات علمی متعدد این ادعاها را رد کرده‌اند و نشان داده‌اند که تفاوت معناداری در میانگین ضربان قلب بین جنین‌های دختر و پسر در مراحل اولیه بارداری وجود ندارد. بنابراین، تپش قلب مادر در اوایل بارداری صرفا نشانه‌ای از سازگاری بدن او با وضعیت جدید است و نمی‌تواند به عنوان شاخصی برای تعیین جنسیت جنین به کار رود.
تکنیک های درمان ضربان قلب نامنظم در بارداری
اغلب اوقات، تپش قلب در دوران بارداری نیازی به درمان ندارد. اگر آنها فقط گه گاه اتفاق بیفتند و ناشی از یک بیماری قلبی یا سایر مشکلات سلامتی نباشند، در این شرایط بهترین متخصص آریتمی قلبی تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی را توصیه خواهد کرد که شامل موارد زیر است:
↲ نوشیدن آب زیاد
در دوران بارداری هیدراته ماندن ضروری است. بدن شما به مایعات اضافی نیاز دارد تا به شما و جنینتان کمک کند سالم بمانید. در دوران بارداری از مصرف الکل و نیکوتین خودداری کنید. سیگار کشیدن و نوشیدن الکل می تواند به جنین شما آسیب برساند و خطر تپش قلب را افزایش دهد.
↲ محدود کردن کافئین، قند و چربی
قهوه و شکلات می توانند تپش قلب را بدتر کنند. یک فنجان قهوه در روز بنوشید و شکلات و سایر غذاهای شیرین یا کافئین دار را در حد اعتدال مصرف کنید. غذاهای حاوی چربی یا سدیم (نمک) بالا را محدود کنید.
↲ استفاده از روش‌های تمدد اعصاب
اگر تپش قلب دارید، نفس‌های طولانی و عمیق از بینی بکشید و از طریق دهان بیرون بیاورید. همچنین می‌توانید از تکنیک‌های تنفس لب فشرده و مدیتیشن استفاده کنید.
برای تپش قلب در بارداری چی بخوریم؟
در دوران بارداری، مدیریت تپش قلب که اغلب به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی طبیعی رخ میدهد، نقش مهمی در راحتی و سلامت مادر دارد. در کنار توصیه‌های پزشکی، اصلاح رژیم غذایی و تغذیه مناسب می‌تواند به کاهش علائم و بهبود عملکرد قلب کمک شایانی کند. مصرف مواد غذایی غنی از الکترولیت‌ها و ویتامین‌ها، به ویژه آنهایی که در تنظیم عملکرد قلبی عروقی نقش دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.