سلامت قلب، اصلی‌ترین پایه زندگی سالم است. گاهی بدن ما سیگنال‌هایی ارسال میکند که ممکن است پشت آنها مشکلات قلبی پنهان شده باشد؛ اما این نشانه‌ها همیشه در حالت استراحت دیده نمی‌شوند. دقیقا همین‌جاست که تست ورزش قلب وارد عمل می‌شود. این تست، ابزاری علمی و کاربردی برای بررسی عملکرد قلب هنگام فعالیت بدنی است؛ زمانی که فشار بیشتری به قلب وارد می‌شود و بیماری‌های پنهان ممکن است خودشان را نشان دهند. اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی دارید، یا در فعالیت‌های روزانه با تنگی نفس یا درد قفسه سینه مواجه هستید، دانستن اینکه قلب‌تان در شرایط استرس فیزیکی چگونه عمل میکند، با انجام تست ورزش می‌تواند نجات‌بخش باشد.
منظور از تست ورزش چیست؟
تست ورزش یا EST (Exercise Stress Test) که تست استرس هم نامیده می شود، یک روش غربالگری جهت بررسی تأثیر ورزش بر قلب می باشد. با انجام این روش، تشخیصی یک بررسی کلی از سلامت قلب به عمل می آید. یکی از دلایل مهم انجام تست ورزش بررسی بیماری عروق کرونری قلب است. زمانی که بیمار شروع به ورزش می کند، عضلات نیاز بیشتری به خونرسانی دارند و بنابراین قلب مجبور است تند تر و قوی تر ضربان بزند. تست تنش معمولا شامل راه رفتن بر روی یک تردمیل یا یک دوچرخه ثابت است که در آن بر ریتم قلب شما، فشار خون و تنفس شما نظارت می شود.
اهمیت تست ورزش در تشخیص بیماری‌های قلبی
تست ورزش قلب یا تست استرس قلبی، یکی از روش‌های رایج برای بررسی عملکرد قلب در زمان فعالیت فیزیکی کنترل‌شده است. این تست معمولا روی تردمیل یا دوچرخه ثابت انجام می‌شود، در حالی که الکترودهایی روی قفسه سینه فرد چسبانده می‌شود تا تغییرات در نوار قلب (ECG) ثبت شود.
تست ورزش چه چیزی را نشان می دهد؟
اگر شما نشانه هایی از بیماری عروق کرونر یا ریتم قلب نامنظم قلبی را دارید می توانند دلایل انجام تست ورزش باشند و این عوامل امکان دارد پزشک را مجاب کند برای شما انجام تست ورزش را تجویز کند. اگر قبلا بیماری قلبی بیمار تشخیص داده شده باشد، این آزمون همچنین می تواند تصمیمات مربوط به روند درمان را هدایت کند ، اثربخشی درمان را اندازه گیری کند یا شدت داروها و روش درمان را تعیین کند.
به طورکلی، تست ورزش قلب یک تست بسیار رایج برای مطلع شدن از دلایلِ موارد زیر است:
- قلب چقدر خون را خوب پمپاژ می کند.
- این که آیا قلب منبع خون کافی دریافت می کند.
- نحوه عملکرد شما در فعالیت بدنی (روی تردمیل یا دوچرخه ثابت) در مقایسه با سایر افراد هم سن و هم جنس شما.
- می تواند تشدید علائمی مانند ناراحتی قفسه سینه، تنگی نفس، احساس تپش قلب یا حتی سرگیجه را در حین انجام فعالیت بدنی نمایش دهد.
این آزمایش می تواند در شناسایی و ارزیابی برخی از مشکلات قلبی موثر باشد که عبارتند از:
- مشکلات مربوط به ماهیچه یا دریچه های قلب
- خون رسانی کافی به عضله قلب یا بیماری عروق کرونر
- ثبات الکتریکی قلب در حالت استراحت و در حین فعالیت
تست ورزش قلبی به پزشک کمک میکند تا تعیین کنند که آیا برای تأیید تشخیص به آزمایشهای اضافی اغلب تهاجمی تر نیاز دارید یا اینکه آیا درمان ها می توانند خطر حمله قلبی شما را کاهش داده و احساس بهتری داشته باشید.
هدف از انجام تست ورزش قلب
این آزمایش می تواند در شناسایی و ارزیابی برخی از مشکلات قلبی موثر باشد که عبارتند از:
- مشکلات مربوط به ماهیچه یا دریچه های قلب
- خون رسانی کافی به عضله قلب یا بیماری عروق کرونر
- ثبات الکتریکی قلب در حالت استراحت و در حین فعالیت
تست ورزش قلبی به پزشک کمک میکند تا تعیین کنند که آیا برای تایید تشخیص به آزمایشات اضافی اغلب تهاجمی تر نیاز دارید یا اینکه آیا درمان ها می توانند خطر حمله قلبی شما را کاهش داده و احساس بهتری داشته باشید.
چه کسانی به تست ورزش قلب نیاز دارند؟
اگر علائم بیماری قلبی دارید، این آزمایش ممکن است برای شما مناسب باشد، مانند:
- آنژین صدری، که درد یا ناراحتی قفسه سینه به دلیل جریان خون ضعیف به قلب است.
- آریتمی قلب که ضربان قلب سریع یا نامنظم است.
- تنگی نفس
- احساس سبکی سر یا سرگیجه
- افراد دارای مشاغل پرخطر (مانند خلبانان یا ورزشکاران حرفه ای) ممکن است نیاز به تست ورزش داشته باشند.
تست استرس یا تست ورزش همچنین برای افرادی با تشخیص بیماری قلبی که:
- می خواهند ورزش را شروع کنند.
- تحت درمان هستند و پزشکان متخصص قلب و عروق، باید تعیین کنند که قلب شخص به درستی کار می کند.
- به دلیل سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری قلبی با خطر بالاتری از عوارض مواجه هستند.
- دیابت یا سایر شرایط زمینهای دارند که خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می دهد.
- اگر شخص نیاز به جراحی غیر قلبی داشته باشد و پزشکان متخصص قلب و عروق، باید خطر عوارض را ارزیابی کنند.
پزشکان همچنین ممکن است تست استرس یا تست ورزش را در افراد بدون بیماری قلبی یا علائم شناخته شده انجام دهند تا خطر ابتلا به بیماری قلبی و حملات قلبی را ارزیابی کنند، به خصوص اگر آنها سایر عوامل خطر مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس را داشته باشند.
انواع تست استرس یا تست ورزش قلب
روش های زیادی برای ارزیابی عملکرد قلب وجود دارد. تمام تست های استرس قلبی یا تست های ورزش قلبی شامل بررسی ضربان قلب، فشار خون، سطح اکسیژن و فعالیت الکتریکی است. اما تفاوت هایی وجود دارد. انواع تست استرس عبارتند از:
۱- تست استرس ورزشی
این رایج ترین و اساسی ترین تست استرس قلب است و شامل راه رفتن روی تردمیل یا دوچرخه سواری ثابت است. معمولاً سرعت و ارتفاع تردمیل را با توانایی شما در راه رفتن و تناسب اندام کلی شما تنظیم می کند. الکتروکاردیوگرام (ECG) فعالیت الکتریکی قلب شما را ثبت می کند. تست استرس ورزش علائم بیماری عروق کرونر را بررسی می کند.
۲- اکوکاردیوگرام استرس ورزش
اکوکاردیوگرام استرس ورزش شبیه تست استرس اولیه است اما جزئیات بیشتری را ارائه میکند. پزشکان متخصص قلب و عروق، اکوکاردیوگرام را قبل و در اوج ورزش انجام می دهند. این آزمایش تصویربرداری قلب از امواج صوتی برای ارزیابی جریان خون در قلب شما و همچنین اتاقهای پمپاژ قلب )عضله( و عملکرد دریچه ها استفاده می شود.
آمادگی‌های قبل از تست ورزش
برای اینکه تست ورزش شما دقیق و ایمن انجام شود، رعایت برخی نکات ضروری است که در ادامه لیستی از آن را به نقل و تایید از دکتر علیرضا قربانی شریف برایتان آماده کردیم:
- لباس راحت ورزشی و کفش مناسب پیاده‌روی یا دویدن بپوشید.
- حدود ۲ تا ۳ ساعت قبل از تست، غذا نخورید. در صورت نیاز به نوشیدنی، فقط مقدار کمی آب بنوشید.
- اگر دارویی مصرف می‌کنید، حتما قبل از تست با پزشک مشورت کنید. برخی داروها ممکن است نتایج تست را تغییر دهند.
- از ۲۴ ساعت قبل از تست از مصرف سیگار، کافئین و الکل خودداری کنید.
- شب قبل از تست خواب و استراحت کافی داشته باشید.
تست ورزش چگونه انجام می شود؟
تست ورزش قلب با بالا بردن ضربان قلب و تسریع پمپاژ کردن قلب شما شروع می شود. برای بسیاری از افراد، این موارد با راه رفتن روی تردمیل قابل انجام است. به همین دلیل است که این تست اغلب تست ورزش نامیده می شود. پزشکان متخصص قلب و عروق، پاسخ شما به افزایش حجم کار را با اندازه گیری های زیر ارزیابی می کنند:
- فشار خون
- ضربان قلب
- سطح اکسیژن
- فعالیت الکتریکی در قلب
- چقدر قلب شما در مقایسه با دیگران هم سن و هم جنستان سخت کار می کند.
تفسیر نتایج تست ورزش
نتایج این تست با بررسی تغییرات الکتریکی قلب (نوار قلب)، فشار خون، ضربان قلب و ظرفیت تنفسی حین ورزش تحلیل می‌شود. پزشک به موارد زیر توجه میکند:
- افزایش یا کاهش غیر طبیعی ضربان قلب
- تغییرات در نوار قلب (الگوی ST)
- ظهور علائمی مثل تنگی نفس، درد قفسه سینه یا سرگیجه
- توانایی بدنی (چند دقیقه توانستید روی تردمیل یا دوچرخه بمانید)
اگر حین تست علائم مشکوکی دیده شود یا تغییرات غیر طبیعی در ECG ایجاد گردد، ممکن است پزشک شما را برای آزمایشهای تکمیلی مانند اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی ارجاع دهد.
چه کسانی نباید تست ورزش انجام دهند؟
تست استرس یا تست ورزش قلبی برای همه مناسب نیست. در صورت داشتن موارد زیر ممکن است نیازی به آزمایش نداشته باشید:
- با تشخیص بیماری عروق کرونر، تحت درمان قرار گرفته اند و سال هاست که علائم جدیدی نداشته اند و به درمان پزشکی به خوبی پاسخ می دهند.
- سابقه فاکتورهای خطر بیماری عروق کرونر یا بیماری یا علائم کرونری وجود ندارد.
- خطر کم بیماری قلبی، از جمله افرادی که سیگار نمی کشند، از نظر بدنی فعال هستند و از یک رژیم غذایی سالم برای قلب استفاده می کنند.
- این آزمایش همچنین برای افرادی که بیماری قلبی دارند منجر به منع انجام تست ورزش می شود. این شامل:
- اندوکاردیت، پریکاردیت یا میوکاردیت (التهاب عضله قلب)
- حمله قلبی اخیر
- تنگی شدید آئورت (تنگی دریچه آئورت)
- ریتم غیر طبیعی کنترل نشده قلب (آریتمی)
- درد مداوم قفسه سینه
متخصصان قلب در تعیین اینکه آیا تست استرس قلب برای شما مناسب است، سلامت کلی شما را در نظر می گیرند که شامل موارد زیر است:
- سن
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی
- رابطه ی جنسی
- سطح فعالیت بدنی
- علائم
- عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا
تفاوت تست ورزش با سایر تست‌های قلبی
| نوع تست قلبی | نحوه انجام | هدف اصلی |
|---|---|---|
| تست ورزش (استرس تست) | فعالیت فیزیکی با تردمیل یا دوچرخه + نوار قلب | بررسی عملکرد قلب حین فعالیت |
| نوار قلب (ECG) | در حالت استراحت | بررسی ریتم قلب و مشکلات الکتریکی پایه‌ای |
| اکوکاردیوگرافی قلب | با استفاده از سونوگرافی | بررسی ساختار و حرکت عضلات و دریچه‌های قلب |
| اسکن هسته‌ای قلب | تزریق مواد رادیواکتیو و عکس‌برداری | بررسی جریان خون قلب |
| آنژیوگرافی قلب | تزریق رنگ و استفاده از اشعه ایکس | بررسی دقیق گرفتگی رگ‌های قلبی |
هزینه تست ورزش قلب و پوشش بیمه برای آن چطور است؟
هزینه تست ورزش بسته به نوع مرکز درمانی که دولتی باشد یا خصوصی، تجهیزات استفاده‌شده و حتی موقعیت جغرافیایی آن متفاوت بوده و به طور میانگین بین ۵۰۰ تا ۱/۵۰۰ هزار تومان متغیر خواهد بود. بسیاری از بیمه‌های پایه و تکمیلی، این تست را در صورت تجویز پزشک متخصص، تحت پوشش قرار می‌دهند؛ به شرطی که مرکز انجام‌دهنده با بیمه مورد نظر قرارداد داشته باشد. بنابراین بهتر است پیش از انجام تست، ابتدا با مرکز درمانی و شرکت بیمه خود هماهنگ کنید.
*~ سوالات متداول درباره تست ورزش قلب ~*
نتایج اولیه عموما بلافاصله پس از پایان تست توسط پزشک بررسی می‌شود. اگر نیاز به تفسیر دقیق‌تر باشد، ممکن است یک تا دو روز کاری زمان ببرد.
نوار قلب معمولی عملکرد قلب را در حالت استراحت بررسی میکند، اما تست ورزش قلب را تحت فشار فیزیکی قرار می‌دهد تا مشکلاتی که در حالت عادی پنهان‌اند، مشخص شوند.
تعداد دفعات بستگی به وضعیت سلامت فرد، سابقه بیماری قلبی، سن و نظر پزشک دارد. ممکن است فقط یک بار یا در برخی موارد، هر چند سال یک‌بار انجام آن توصیه شود.
این تست عموما در مراکز تخصصی قلب، بیمارستان‌ها و کلینیک‌های قلب و عروق انجام می‌شود؛ مطب دکتر علیرضا قربانی شریف یکی از مجهزترین و مطمئن ترین گزینه های پیش روی شما خواهد بود که مجهز به تردمیل پزشکی، مانیتورینگ و نظارت پزشکی دقیق برای تفسیر صد در صدی نتایج است.