تنگی دریچه میترال به علت تنگ شدن یا نیمه بسته شدن دریچه میترال اتفاق می‌افتد. دریچهٔ میترال یک دریچه پروانه‌ای است که بین بطن چپ قلب و دهانه بطنی قرار دارد و کنترل جریان خون را تنظیم می‌کند. در حالت طبیعی، دریچه میترال بعد از انقباض بطن چپ بسته می‌شود تا جلوی برگشت خون به بطن را بگیرد. اما در صورتی که دریچهٔ میترال تنگ شود، خون به طور ناکافی از قسمت بطن چپ به جریان خون اصلی بدن منتقل می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث افزایش فشار در بطن چپ قلب شده و علائمی مانند خستگی، ضعف، ضربان نامنظم و آبسه را ایجاد کند که در این مقاله از سایت دکتر علیرضا قربانی شریف به بررسی کامل علل، علائم، تشخیص و درمان تنگی دریچه میترال و حتی تاثیر آن بر آریتمی قلبی پرداخته خواهد شد.
منظور از تنگی دریچه میترال چیست؟
باریک شدن دریچه‌ای که بین دو حفره‌ی سمت چپ قلب وجود دارد با نام تنگی دریچه میترال شناخته می‌شود. باریک شدن این دریچه باعث می‌شود که جریان خون به حفره‌ی پمپاژ اصلی قلب کاهش پیدا کند و یا به طور کلی مسدود شود. منظور از حفره‌ی پمپاژ اصلی قلب، محفظه‌ای است که در قسمت پایین سمت چپ قلب قرار گرفته و با نام بطن چپ نیز شناخته می‌شود.
آیا تنگی دریچه میترال خطرناک است؟
تنگی دریچه میترال در برخی موارد ممکن است علائم خفیفی ایجاد نماید که با دارو قابل کنترل است. اما گاهی اوقات نیز ممکن است علائم شدید و ناتوان کننده‌ای ایجاد نماید که به مرور بدتر شده و حتی جان بیمار را به خطر بیندازد.
به عنوان مثال لخته‌ی خون که به دلیل تنگی دریچه میترال ممکن است تشکیل شود می‌تواند به سمت مغز حرکت کند و منجر به بروز سکته مغزی شود. ادم ریوی، فشار خون ریوی و نارسایی قلب نیز از عوارض شدیدی هستند که به دلیل تنگی دریچه میترال به وجود می آیند و نیاز به مراقبت کامل دارد.
علت تنگی دریچه میترال چیست؟
دریچه میترال یکی از چهار دریچه‌ای است که در روند تنظیم جهت جریان خون در قلب نقش دارد. اگر دریچه‌ای به درستی باز و یا بسته نشود میزان جریان خونی که از قلب به سمت سایر قسمت‌های بدن می‌رود کاهش پیدا می‌کند. دلایلی که می‌توانند باعث تنگی دریچه میترال شوند عبارتند از:
- تب روماتیسمی که شایع‌ترین دلیل تنگی دریچه میترال یک گلودرد استرپتوکوکی است که با نام تب روماتیسمی شناخته می‌شود. علائم بیماری ممکن است تا سال‌ها بعد از تب روماتیسمی بروز پیدا نکند.
- کلسیفیکاسیون حلقوی میترال افزایش رسوبات کلسیم در اطراف دریچه‌ی میترال که با افزایش سن ایجاد می‌شود.
- پرتودرمانی در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه که برای برخی از سرطان‌ها به کار می‌رود می‌تواند باعث ضخیم شدن و یا سفت شدن دریچه‌ی میترال شود. تنگی دریچه‌ی میترال در اغلب موارد ۲۰ الی ۳۰ سال بعد از پرتودرمانی به وجود می‌آید.
- مشکلات مادرزادی که از همان ابتدای تولد وجود دارد.
- بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس نیز به ندرت ممکن است منجر به تنگی دریچه‌ی میترال شود.
علائم و نشانه‌های تنگی دریچه میترال
- تنگی نفس به ویژه زمان فعالیت و یا دراز کشیدن.
- خستگی مخصوصا هنگامی که شدت فعالیت‌های بدنی افزایش می‌یابد.
- تورم پاها
- احساس تند زدن قلب (تپش قلب)
- سرگیجه و یا غش کردن
- صدای نامنظم قلب که با نام سوفل قلب نیز شناخته می‌شود.
- جمع شدن مایعات در ریه
- ضربان نامنظم قلب
- احساس درد و ناراحتی در قفسه‌ی سینه
- سرفه‌های خونی
علائم تنگی دریچه میترال معمولاُ هنگام ورزش کردن، استرس، بارداری، عفونت و یا هر فعالیت دیگری که باعث افزایش ضربان قلب شود افزایش پیدا می‌کند.
تنگی دریچه میترال در سالمندان
با افزایش سن، رسوب کلسیم در اطراف دریچه میترال افزایش پیدا می‌کند و همین موضوع می‌تواند باعث باریک شدن دریچه‌ی میترال شوند. این بیماری به نام کلسیفیکاسیون حلقوی میترال (MAC) نامیده می‌شود. درمان این بیماری حتی با روش جراحی نیز سخت است. بیماران معمولا مشکلات مشابهی در دریچه‌ی آئورت هم دارند.
عوامل خطر تنگی دریچه میترال
- عفونت‌های استرپتوکوکی که به طور کامل درمان نشده‌اند.
- افزایش سن
- بیمارانی که تحت پرتودرمانی بوده‌اند.
- مصرف برخی مواد مخدر که به اختصار اکستازی نامیده می‌شوند.
- استفاده از برخی داروها
عوارض تنگی دریچه میترال
در صورت عدم درمان به موقع بیماران مبتلا به تنگی دریچه میترال، احتمال درگیری با عوارض زیر بالا خواهد رفت:
- ضربان قلب نامنظم
- ایجاد لخته خون: اگر لخته‌ی خون به سمت مغز برود می‌تواند منجر به بروز سکته مغزی شود.
- بالا رفتن فشار خون در عروق ریوی
- نارسایی قلب در سمت راست قلب
روش‌های کنترل و درمان تنگی دریچه میترال
روش‌های زیر با توجه به شدت علائم برای تنگی دریچه میترال پیشنهاد می‌شود:
۱- نظارت و استفاده از دارو
در صورتی که تنگی دریچه آئورت علائم جدی و شدید ایجاد نکرده باشد توصیه می‌شود بیمار به صورت دوره‌ای معاینات قلبی را انجام دهد. در برخی موارد ممکن از داروهایی برای تنظیم ضربان قلب، پیشگیری از تشکیل لخته‌ی خون و یا عفونت دریچه‌های پیشنهاد شود.
۲- ترمیم دریچه میترال با جراحی
روش جراحی برای برخی بیماران می‌تواند نتایج موثری را به همراه داشته باشد. جراحی دریچه میترال به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که برخی از آنها مانند روش آنولوپلاستی کم تهاجمی است.
۳- ترمیم دریچه میترال بدون جراحی
در این روش، جراحی با کمک لوله‌های کوچکی به نام کاتتر و از طریق عروق کشاله‌ی ران انجام می‌شود. روش جراحی ترمیم دریچه میترال ترانس کاتتر و روش بالون از روش‌های رایج برای ترمیم دریچه میترال بدون جراحی قلب باز هستند.
تاثیر تنگی دریچه میترال بر آریتمی قلبی
نامنظم شدن ضربان قلب را آریتمی قلبی می‌گویند. تنگی دریچه میترال یکی از دلایلی است که می‌تواند منجر به آریتمی قلبی شود. ریتم نامنظم ضربان قلب که نام فیبریلاسیون دهلیزی نیز شناخته می‌شود از عوارض شایع تنگی میترال است که با افزایش سن و شدت یافتن بیماری احتمال بروز آن افزایش پیدا می‌کند. برای تشخیص دقیق تر لازم است حتما در صورت مشاهده علائم اولیه احتمالی در اسرع وقت به بهترین متخصص آریتمی قلبی مراجعه کنید.
*~ سوالات متداول درباره تنگی دریچه میترال ~*
بله، در بسیاری از موارد، تنگی دریچه میترال قابل درمان است. درمان ممکن است شامل داروها، تغییرات در سبک زندگی و در برخی موارد، جراحی باشد.
بله، در برخی موارد، تنگی دریچه میترال به وراثت بستگی دارد و ممکن است در برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی ظاهر شود. اما عوامل دیگری مانند عفونت‌ها و بیماری‌های روماتیسمی نیز می‌توانند عامل تنگی دریچه میترال باشند.
برای تشخیص تنگی دریچه میترال، پزشک ممکن است از ابزارهایی مانند اکوکاردیوگرافی (اکو)، رادیوگرافی قفسه‌سینه و آزمایشات فشار خون و آزمایشات خون استفاده کند.