ضربان اضافه قلب حالتی است که در آن قلب به طور ناگهانی و زودتر از زمان طبیعی خودش ضربان می‌زند. این مشکل اکثر اوقات خطرناک نیست و خیلی‌ها به خاطر استرس، ورزش، تغییرات هورمونی، مصرف زیاد قهوه، بی‌خوابی یا فعالیت بدنی شدید آن را تجربه می‌کنند. برای تشخیص ضربان اضافه قلب، پزشک از آزمایش‌هایی مثل نوار قلب یا هولتر مانیتورینگ استفاده می‌کند. درمان این مشکل بر اساس شدت علائم و شرایط فرد شامل تغییرات سبک زندگی، مصرف دارو سایر روش‌های پزشکی است.
ضربان اضافه قلب چه وضعیتی است؟
ضربان اضافه قلب نوعی آریتمی یا بی‌نظمی قلبی است که در آن قلب زودتر از زمان طبیعی، ضربه می‌زند. بعد از این ضربه زودرس، قلب برای لحظه‌ای مکث می‌کند و بعد دوباره ضربه بعدی را محکم‌تر می‌زند. به این ترتیب، فرد دچار احساس تپش قلب و لرزش در سینه می‌شود یا حس می‌کند که قلبش در سینه می‌کوبد.
این نوع ضربان اضافه از دو قسمت مختلف قلب سرچشمه می‌گیرد. اگر قسمت بالایی قلب باعث این اتفاق شود به آن انقباض زودرس دهلیزی و اگر ضربان اضافی از قسمت پایینی نشات بگیرد، به آن انقباض زودرس بطنی گفته می‌شود. این اتفاق اگر فقط گهگاهی رخ بدهد و با علائم دیگری همراه نباشد، معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، ولی اگر زیاد تکرار شود، حتما باید پزشک متخصص قلب و عروق آن را بررسی کند.
علت ایجاد ضربان اضافه در قلب چیست؟
این عارضه ممکن است بی‌ضرر باشد یا نشانه‌ای از مشکلات زمینه‌ای جدی‌تر باشد که نیاز به بررسی دقیق دارد. در جدول زیر، مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز ضربان‌های اضافه قلبی آورده شده است:
| عامل زمینه‌ساز | توضیحات |
|---|---|
| عدم تعادل الکترولیتی | کاهش سطح پتاسیم یا منیزیم موجب اختلال در پیام‌های الکتریکی قلب می‌شود. |
| حمله قلبی (انفارکتوس میوکارد) | قطع خونرسانی به عضله قلب باعث ضربان نامنظم و انقباضات زودرس می‌شود. |
| نارسایی قلبی | عملکرد ضعیف پمپاژ قلب منجر به بی‌نظمی در ضربان قلب می‌گردد. |
| افزایش آدرنالین | استرس یا تحریک سیستم عصبی باعث ترشح آدرنالین و تحریک بیشازحد قلب می‌شود. |
| بیماری عروق کرونر | کاهش خونرسانی به عضله قلب در اثر تنگی عروق، منجر به ضربان‌های غیرطبیعی می‌شود. |
| بیماری‌های قلبی پنهان | مانند فشار خون بالا، اختلالات ریتم قلب یا مشکلات ساختاری قلب که باعث ضربان اضافه می‌شوند. |
علائم ضربان اضافه قلبی
در واقع خیلی‌ها هیچ نشانه‌ای احساس نمی‌کنند و علامت مشخصی برای ضربان اضافه قلب وجود ندارد و فقط در تست‌های پزشکی میتوان متوجه ضربان اضافی در قلب شد. اما برخی‌ها هم با نشانه‌های آزاردهنده‌ای برخورد می‌کنند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- احساس ضربان سریع و غیرعادی یا لرزشی که اغلب ناگهانی ایجاد می‌شود.
- حس جا افتادن یک ضربه یا وقفه‌ای کوتاه در ریتم طبیعی قلب.
- احساس کوبش یا ضربه شدیدتر از حالت عادی، به‌ویژه در ناحیه گردن.
- سبکی سر یا حس عدم تعادل که چند لحظه طول می‌کشد.
- احساس سختی در نفس کشیدن، به‌خصوص در افراد دارای مشکلات زمینه‌ای قلبی.
- فرد به صورت غیرعادی، بیشازحد یا آزاردهنده متوجه ضربان‌های قلبش می‌شود، به‌خصوص در سکوت یا قبل از خواب.
ضربان اضافه قلب خطرناک است؟
احساس ضربان اضافی یا پرش در قلب، معمولا نگران‌کننده نیست. خیلی وقت‌ها این ضربان‌ها فقط واکنش بدن به چیز‌هایی مثل خستگی یا استرس هستند. اما اگر این اتفاق مدام تکرار شود یا با نشانه‌هایی مثل سرگیجه، نفس‌تنگی و یا خستگی رخ بدهد، حتما باید به بهترین متخصص آریتمی قلبی مراجعه کنید.
خبر خوب اینجاست که این عارضه در بیشتر افراد به راحتی قابل درمان است. اما اگر کسی قبلا سابقه بیماری قلبی یا حمله قلبی داشته باشد باید توجه بیشتری به این مساله کند؛ چون در این شرایط احتمال ایجاد عوارض خطرناک بیشتر خواهد بود.
تکنیک‌های درمان ضربان اضافه قلبی
در اکثر موارد، احساس ضربان زیادی در قلب نیاز به درمان خاصی ندارد؛ مخصوصا اگر کم و به‌ندرت اتفاق بیفتد. اما اگر تعداد این ضربان‌ها زیاد باشد یا قلب شما را خسته کند، پزشک روش‌های زیر را برای درمان توصیه می‌کند:
۱- درمان بیماری‌های زمینه‌ای
کنترل پرکاری تیروئید، آنمی، مشکلات قلبی از جمله نارسایی قلبی، ایسکمی و اختلالات الکترولیتی
۲- دارودرمانی
تجویز بتابلاکر‌ها (مانند متوپرولول یا آتنولول) برای کاهش تحریک‌پذیری قلب و در موارد خاص، تجویز دارو‌های ضد آریتمی.
۳- کاهش مصرف محرک‌ها
پرهیز از مصرف کافئین، نیکوتین، الکل و دارو‌های محرک مثل دکونژستانت‌ها.
۴- مدیریت استرس
استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق و مشاوره روان‌شناختی.
۵- اصلاح سبک زندگی
خواب کافی، تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از بی‌خوابی یا پرکاری.
۶- مانیتورینگ و پیگیری
استفاده از هولتر مانیتورینگ ۲۴ ساعته برای بررسی دقیق‌تر شدت و نوع ضربان‌های اضافه.
۷- ابلیشن قلبی (Ablation)
سوزاندن ناحیه مسئول ضربان‌های غیرطبیعی در قلب با استفاده از کاتتر در موارد شدید و مقاوم به درمان از تکنیک های درمانی است که به ابلیشن قلبی معروف است.
عوامل موثر بر تشدید علائم ضربان اضافه قلبی
برخی عوامل خطرساز، احتمال بروز ضربان اضافی قلب را افزایش می‌دهند. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
↲ مصرف زیاد کافئین
نوشیدنی‌هایی مثل قهوه یا نوشابه انرژی‌زا، قلب را تحریک می‌کنند. کافئین روی اعصاب و هورمون‌های بدن اثر می‌گذارد و باعث می‌شود قلب سریع‌تر و نامنظم بزند. اگر زیاد قهوه می‌خورید و قلبتان گهگاه ضربان اضافه دارد، بهتر است مصرفش را کم کنید.
↲ استرس و فشار روانی
وقتی ناراحت، نگران یا تحت فشار هستید، بدن هورمون‌هایی مثل آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌کند. این هورمون‌ها باعث ضربان‌های ناگهانی و سریع قلب می‌شوند. گاهی اوقات حتی یک ترس ناگهانی ساده هم قلب را از ریتم طبیعی‌اش خارج می‌کند.
↲ خواب ناکافی
کم‌خوابی باعث خستگی بدن و قلب می‌شود. وقتی خوب نمی‌خوابید، بدن برای جبران این وضعیت، هورمون‌های محرکی آزاد می‌کند که باعث به‌هم خوردن نظم ضربان می‌شوند. خواب شبانه منظم، به آرامش قلب کمک می‌کند.
↲ تغییرات هورمونی
هورمون‌ها در دوران بارداری، یائسگی یا هنگام ابتلا به بیماری‌های تیروئید، دستخوش تغییر می‌شوند. این تغییرات ریتم طبیعی قلب را به هم می‌زنند. برای همین، معمولا خانم‌های باردار بیشتر از بقیه ضربان اضافه قلب را تجربه می‌کنند.
↲ ورزش شدید یا نادرست
اگر بدون آمادگی قبلی یا بیش از حد ورزش کنید، قلبتان تحت فشار قرار می‌گیرد. افرادی که مشکلات قلبی ارثی دارند، باید با احتیاط ورزش کنند؛ چون تمرین‌های سنگین در این افراد باعث غیر عادی شدن ضربان قلب می‌شود.
↲ کم آبی بدن
اگر بدن آب کافی نداشته باشد، الکترولیت‌ها به هم میریزند. این مسئله عملکرد قلب را مختل کرده و باعث نامنظمی ضربان قلب می‌شود. نوشیدن آب کافی برای سلامت قلب بسیار مهم است.
توصیه‌هایی برای محافظت از قلب..
قلب به عنوان مرکز حیات بدن نقش بسیار مهمی در سلامت عمومی بدن ایفا می‌کند؛ برای همین، هر نوع اختلال در عملکرد آن را نباید نادیده بگیرید. ضربان اضافه قلب معمولا مشکل خطرناکی ایجاد نمی‌کند، اما اگر این اختلال با علائمی مانند تنگی نفس، سرگیجه یا درد در قفسه سینه همراه بود، باید به پزشک متخصص قلب مراجعه کنید. تشخیص سریع و درمان مناسب از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرده و قلب را در بهترین وضعیت نگه می‌دارد.
*~ سوالات متداول درباره ضربان قلب اضافه ~*
پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی شما و معاینه فیزیکی، به علائم و نشانه‌های غیرطبیعی قلب توجه می‌کند. سپس، برای تشخیص دقیق‌تر، از آزمایش الکتروکاردیوگرام (EKG) یا همان نوار قلب استفاده می‌کند تا سیگنال‌های الکتریکی قلب را بررسی نماید.
راه خاصی برای پیشگیری از این اتفاق وجود ندارد، اما می‌توانید با حفظ وزن ایده‌آل، پرهیز از مصرف دخانیات، الکل و کافئین، تغذیه سالم، ورزش منظم، کنترل استرس و خواب کافی به بهبود سلامت و عملکرد قلبتان کمک کنید.
مصرف الکل باعث اختلال در سیستم الکتریکی قلب شده و ضربان‌های غیرطبیعی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، مشروبات الکلی زمینه را برای ابتلا به بیماری‌های قلبی جدی نیز فراهم می‌کنند.