هنگامی که فردی ریتم کند علامت دار ویا بلوک های قلبی داشته باشد ممکن است پزشک برای درمان توصیه به تعبیه پیس میکر کند. پیس میکر در واقع همان باتری قلب است. به منظور آشنایی بیشتر با پیس میکر یا ضربان ساز تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
ضربان ساز یا پیس میکر چیست؟
یک باتری یا ژنراتور به عنوان منبع تامین نیرو و یک مدار الکتریکی که با قلب بیمار اتصال دارد. خوب است بدانید ژنراتور ضربان ساز دارای یک بدنه فلزی است تا مایعات بدن نتواند به آن وارد شود. ضربان ساز حدودا ۲۵-۵۰ گرم وزن دارد و اندازه آن از یک قوطی کبریت کوچک تر است. بیشتر ضربان سازها دارای باتری لیتیومی هستند.
سیستم پیس میکر دارای یک ژنراتور ضربان ساز است و یک یا دو یا سه سیم متصل به آن دارد. ضربان سازهایی که یک سیم دارند به ضربان ساز تک حفره‌ای ، ضربان سازهایی که دو سیم دارند به ضربان ساز دو حفره‌ای وآنهایی که سه سیم دارند به سه حفرهایی معروف هستند.لید های پیس میکر معمولا از طریق ورید ساب کلاوین چپ در قلب تعبیه و ژنراتور آن در زیر پوست شما قرار داده می شود تا به تنظیم ضربان قلب شما کمک کند. همچنین می توان از نوع خاصی از ضربان سازها (CRT) برای درمان برخی از انواع نارسایی قلبی نیز استفاده کرد.
از کاربرد‌های پیس میکر می توان در بیماری گره دهلیری که ضربان کند است و بیمار علا مت هایی مانند سنکوپ دارند، در بلوک‌هایگره دهلیزی-بطنی و ایجاد انقباض موثر در گروه خاصی از بیماران با نارسایی قلبی اشاره کرد. این دستگاه کوچک در هنگام جراحی زیر پوست در بالای قفسه سینه قرار داده می شود.
ضربان ساز تمام انرژی خود را از باتری یا همان ژنراتور می‌گیرد و این انرژی به جریان های الکتریکی تبدیل می شود. جریان از راه لید‌ها که در واقع همان سیم‌های متصل به ژنراتور هستند به طرف قلب هدایت می شوند. هر گونه جریان الکتریکی که از ضربان ساز خارج شود باعث تحریک و انقباض عضله قلب می شود.
چه افرادی به پیس میکر احتیاج دارند؟
اگر قلب در حفظ ریتم خود مشکل داشته باشد یا در اصطلاح آریتمی قلب وجود داشته باشد، برای تنظیم ضربان به پیس میکر احتیاج دارد. از ضربان ساز ها برای درمان موارد زیر استفاده می شود:
- برادی اریتمی‌ها یعنی کندی ضربان قلب و یا بلوک های قلبی که ریتم قلب کند باشد.
- نارسایی قلبی که در گروهی از آنها میتوان پیسمیکر های سه حفرهایی یا پیس میکر هایی که سه سیم دارند تعبیه کرد این نوع پیس میکر را CRT۱ می نامند.
ضربان سازها چند نوع هستند؟
پیس میکر یا ضربان ساز دارای انواع مختلفی می باشد:
۱-ضربان ساز تک حفره‌ای: این مدل ضربان سازها جریان الکتریکی را به بطن راست یا دهلیز راست قلب منتقل می کنند.
۲-ضربان ساز دو حفره‌ای: این مدل ضربان سازها جریان الکتریکی را به بطن راست و دهلیز راست قلب منتقل میکنند. همچنین به کنترل انقباض متناسب دو حفره قلب کمک می نمایند.
۳-ضربان ساز سه حفرهایی یا بای‌ونتریکولار، پیسمیکر سه حفرهایی برای گروهی از بیماران با نارسایی قلبی مفید است.
پزشک ضربان قلب بیمار را به دقت بررسی می‌کند و دستگاه را بر اساس آن تنظیم می‌نماید. زمانی که ضربان قلب از میزان تنظیم شده کم تر باشد ضربان ساز یک جریان الکتریکی ایجاد می‌کند که از راه سیم‌های متصل به ژنراتور به عضله قلب منتقل می‌شود. این کار موجب انقباض عضله و پس از آن ایجاد ضربان در قلب می شود.
اقدامات لازم پیش از عمل جراحی پیس میکر قلب
پیش از آنکه تحت عمل تعبیه پیس میکر قرار گیرید باید از متخصص خود بپرسید که مجاز هستید از چه داروهایی استفاده کنید. امکان دارد پزشک توصیه کند مصرف برخی داروها را از چند روز قبل از عمل متوقف نمایید. اگر مبتلا به بیماری دیابت هستید باید شرایط مصرف دارو را از پزشک معالج خود بپرسید. سعی کنید از نیمه شب قبل از عمل جراحی چیزی نخورید و ننوشید. اگر مجبور هستید دارویی مصرف کنید آن ها را تنها با اندکی آب میل کنید.
ضربان ساز به چند روش در بدن قرار می گیرد؟
پیس میکر یا ضربان ساز به دو شیوه در بدن قرار می گیرد:
۱-اولین شیوه رویکرد عروقی است. این روش رایج ترین راهکاری است که مورد استفاده قرار می گیرد. این شیوه در اتاق عمل الکتروفیزیولوژی انجام می شود. داروی بی حسی موضعی برای بی حس شدن محل تعبیه ژنراتور و ورود لید‌ها به بیمار تزریق می شود. پس از آن باید یک برش کوچک در قسمت بالای قفسه سینه ایجاد شود و سپس لید‌ها از طریق عروق محل برش وارد رگ می شوند و مسیر عبور لید‌ها در رگ توسط دستگاه فلوروسکوپی و با تاباندن اشعه ایکس مشاهده و به لید‌ها به سمت قلب هدایت و انتهای آنها در محل مناسب در قلب فیکس می‌شود. انتهای دیگر لید‌ها به ژنراتور یا باتری ضربان‌ساز متصل می‌شود.
۲-رویکرد اپیکاردیال در کودکان که قلب کوچکی دارند بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. بیهوشی عمومی نیز برای خواباندن کودک به کار می رود. در این شیوه لید‌های پیس میکر به جای ارتباط با سطح داخلی قلب بر روی سطح خارج قلب تعبیه و فیکس می‌شوند. شیوه تعبیه عروقی در درمان بیماران موثر‌تر است ولی مدت زمان بستری در بیمارستان در رویکرد اپیکاردیال کوتاه‌تر است. علاوه بر آن دوره نقاهت پس از عمل نیز کوتاه‌تر خواهد بود.
هنگام کارگذاری ضربان ساز قلب چه اتفاقاتی رخ می دهد؟
کارگذاری پیس میکر درون قلب بسته به تبحر پزشک به ۱ تا ۲ ساعت زمان نیاز دارد. هنگامی که روی تخت دراز می کشید، پرستار آنژیوکتی را در دست شما قرار می دهد. علت آن این است که در طی مراحل عمل باید مایعات و داروهای کافی دریافت نمایید. از راه تزریق عروقی به شما دارو داده می شود تا شما آرام و آسوده باشید.
پیش از جراحی بایستی به چند مانیتور وصل شوید. این مانیتور به پرستار و پزشک اجازه می دهد تا در هنگام کارگذاری پیس میکر فشار خون و سایر علام حیاتی شما را به دقت تحت نظر داشته باشند.
قسمت چپ یا راست بالای قفسه سینه سینه تراشیده و استریل می شود. یک بند در کمر و بازوها قرار می گیرد تا از تماس دستان شما با زمینه استریل حین عمل جلوگیری کند.
ضربان سازها چگونه در بدن قرار می گیرند؟
برای کارگذاری پیس میکر پزشک با تزریق داروی بی حسی موضعی، پوست محل عمل را کاملا بی حس می کند و داروی بیهوشی سبک برای اینکه عمل را متوجه نشوید به شما داده می شود.. بعد از بی حسی یک برش برای قرار دادن ژنراتور و لید‌ها در بدنتان ایجاد می شود.
بعد از برش یک فضای جیب مانند و کوچک در بافت زیر پوستی شما توسط پزشک ایجاد می‌شود، سپس پزشک لید‌ها را درون رگ قرار می دهد و با کمک دستگاه فلوئوروسکوپی به سمت مکان مورد نظر در قلب هدایت و انتهای سیم به محل مورد نظر در قلب فیکس می‌شود.
پس از اینکه سیم‌ها در جای خود قرار گرفتند، نحوه فعالیت آن ها آزمایش می شود تا اطمینان حاصل شود که پیس میکر به درستی کار می کند. پزشک میزان فعالیت ضربان ساز و دیگر تنظیمات آن را بر اساس شرایط قلب شما تنظیم می نماید.
۱Cardiac Resynchronization Therapy