انقباضات دهلیزی زودرس که به اختصار PAC نامیده می‌شوند و انقباضات زودرس بطنی که به اختصار PVC نامیده می‌شوند از شایعترین آریتمی‌های بطنی هستند. در ادامه‌ی این مقاله از سایت دکتر علیرضا قربانی شریف توضیحاتی در مورد هر کدام از این ناهنجاری‌ها، تفاوت آنها، روش‌های تشخیص و درمان آنها ارائه کرده ایم.
انقباضات زودرس PAC و PVC را بشناسید
PAC و PVC هر دو به دلیل فعال شدن الکتریکی زودهنگام در قلب ایجاد می‌شود که باعث انقباض زودرس عضله‌ی قلب می‌شود. نتیجه‌ی این انقباضات زودرس ایجاد یک ضربان قلب اضافی است. ضربان قلب اضافی ایجاد شده می‌تواند منجر به بروز مشکل در ریتم طبیعی قلب شود.
منظور از ضربان زودرس دهلیزی یا PAC چیست؟
ضربان زودرس دهلیزی یا PAC به دلیل انقباضات زودرس در دهلیزها (دو محفظه‌ی بالایی در قلب) رخ می‌دهد. PAC معمولاُ موجب آسیب به قلب نمی‌شود و در افراد سالم بدون بیماری‌های قلبی ممکن است ایجاد شود. در اغلب موارد هیچ گونه علامتی را ایجاد نمی‌کند و معمولاُ طی معاینات قلبی به صورت اتفاقی شناسایی می‌شود. در برخی از افراد ممکن است موجب درد قفسه سینه و یا سرگیجه شود و یا حتی از علائم آریتمی قلبی باشد.
منظور از ضربان زودرس بطنی یا PVC چیست؟
انقباضات زودرس بطنی یا همان پی وی سی قلبی به دلیل ضربان‌های قلب اضافی در یکی از دو محفظه‌ی پمپاژ که در پایین قلب قرار گرفته‌اند (بطن) ایجاد می‌شود. این ضربان اضافی موجب ریتم نامنظم قلب می‌شود. در برخی موارد باعث ایجاد تپش قلب شدید می‌شوند.
فرق PAC و PVC در چیست؟
ریتم طبیعی قلب توسط یک ضربان ساز طبیعی و از گره‌ی سینوسی ایجاد می‌شود که باعث می‌شود تکانه‌های الکتریکی ایجاد شده از سراسر دهلیزها به بطن‌ها برسد و منجر به انقباض آنها شود.
PVC زمانی ایجاد می‌شود که انقباضات بطن زودتر از ضربان طبیعی قلب ایجاد می‌شود. ضربان قلب اضافی ایجاد شده معمولا قویتر است و احساس پرش و یا بال زدن در قلب را ایجاد می‌کند اما PAC زمانی ایجاد می‌شود که انقباض دهلیزی زودتر ایجاد شود.
تفاوت PAC و PVC در عامل ایجاد کننده
انقباضات زودرس دهلیزی به دلیل فعال شدن الکتریکی زودرس در حفره‌های بالایی قلب و یا دهلیزها ایجاد می‌شود اما انقباضات زودرس بطنی به دلیل فعال شده الکتریکی زودرس ناشی از حفره‌های پایین قلب یا بطن‌ها ایجاد می‌شود. در واقع تفاوت اصلی بین PAC و PVC در محل شروع فعال شدن الکتریکی زودرس است.
| دلایل ایجاد PVC | دلایل ایجاد PAC |
| بیماری‌های قلبی | اضطراب |
| پایین بودن اکسیژن خون؛ بخصوص در بیماران مبتلا به بیماری‌های ریوی دیده می‌شود | بتا آگونیست‌ها |
| مصرف برخی از داروها | مصرف کافئین بیش از حد |
| افزایش میزان آدرنالین به دلیل مصرف کافئین، ورزش و یا استرس | کاهش میزان پتاسیم خون (هیپوکالمی) |
| بالا بودن فشار خون | هیپومنیزیمی |
| مصرف الکل | برخی از بیماری‌های قلبی مانند ایسکمی میوکارد |
| کم خونی | – |
| سیگار و مواد حاوی تنباکو | – |
تفاوت PAC و PVC در شیوه‌ی تشخیص اولیه
معمولاُ تفاوتی در شیوه‌ی تشخیص PVC و PAC وجود ندارد. روش‌های تشخیصی که پزشک برای این دو اختلال به کار می‌برد عبارت است از:
- گوش دادن به صدای قلب
- بررسی سابقه‌ی بیماری‌ها و سبک زندگی فردی
- الکتروکاردیوگرام
- مانیتور هولتر
- اکوکاردیوگرافی
- تست ورزش
بررسی نتیجه نوار قلب در شیوه‌ی تشخیص PAC
- موج P غیرطبیعی که با QRS طبیعی دنبال می‌شود.
- احتمال دارد توقف‌هایی بعد از اکسترا سیستولیک وجود داشته باشد.
- موج P ممکن است در موج T قبلی پنهان شده باشد.
- PAC هایی که که در نزدیکی گره AV ایجاد می‌شود می‌تواند موج P معکوس با فاصله PR تولید کند.
ارزیابی نتیجه نوار قلب در شیوه‌ی تشخیص PVC
- کمپلکس وسیع QRD با مورفولوژی غیرطبیعی
- تغییر در ST و موج T (به صورت فرورفتگی ST و وارونگی موج T)
- معمولا باعث ایجاد یک مکث کامل می‌شود.
تفاوت PAC و PVC در روش درمان
انقباضات زودرس دهلیزی و بطنی حتی در افراد سالم هم دیده می‌شود و در برخی موارد ممکن است نیازی به درمان نباشد. با این وجود در صورتی که این انقباضات زودرس به صورت مکرر رخ دهد نیاز به درمان‌های تخصص است.
همان طور که اشاره کردیم مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی، اضطراب، کم خونی و یا برخی عفونت‌ها می‌توانند منجر به بروز PAC و PVC شوند. قدم اول در درمان انقباضات زودرس دهلیزی و بطنی این است که بیماری‌ها و اختلالات زمینه‌ای که منجر به بروز آنها می‌شود تحت درمان قرار بگیرند. روش‌های درمانی که برای PVC ارائه می‌شود عبارتند از:
- مصرف داروهای مسدود کننده‌ی بتا و مسدود کننده کلسیم
- ابلیشن با کاتتر در بیمارانی که علائم شدید دارند توصیه می‌شود.
انقباضات زودرس دهلیزی معمولا خطری برای سلامتی ندارد و نیاز به درمان خاصی ندارد اما در صورتی بروز علائم ناراحت کننده برای بیمار شود، داروهای مسدود کننده بتا و یا مسدود کننده‌های کلسیم تجویز می‌شود، هم‌چنین به بیماران توصیه می‌شود که سبک زندگی سالم‌تری را انتخاب کنند.
کنترل و پیشگیری از وخیم شدن وضعیت در PAC و PVC
به طور دقیق مشخص نیست که چه عاملی موجب ایجاد PAC و PVC می‌شود با این وجود توصیه‌های زیر می‌تواند در کنترل و پیشگیری از وخیم شدن وضعیت در انقباضات زودرس بطنی و دهلیزی موثر باشد:
- محدود کردن مصرف مواد حاوی کافئین مانند قهوه، چای و هم‌چنین نوشیدنی‌های انرژی زا
- کاهش میزان مصرف الکل
- در صورتی که سیگاری هستید بهتر است سیگار کشیدن را ترک کنید.
- کاهش میزان استرس با روش‌هایی مانند یوگا، تنفس عمیق و مدیتیشن
*~ سوالات متداول درباره تفاوت PAC و PVC ~*
درد قفسه سینه، تنگی نفس، تپش قلب، سرگیجه و خستگی از علائمی هستند که هم در اختلال PAC و هم در اختلال PVC دیده می‌شوند.
در اغلب موارد انقباضات زودرس دهلیزی و بطنی خطرناک نیستند و نیاز به درمان خاصی ندارند اما در صورتی که منجر به بروز علائم ناراحت کننده شوند نیاز به بررسی و ارزیابی‌های بیشتر وجود دارد.
خیر، روش تشخیص اغلب ناهنجاری های قلبی مانند PAC و PVC از طریق معاینات تخصصی، نوار قلب، اکو، تست ورزش و سایر روش‌هایی است که در این مقاله به آنها اشاره شد.