گره سینوسی دهلیزی که با نام اختصاری SA نیز شناخته می‌شود رکن اصلی در ایجاد ضربان قلب منظم است و به همین گاهی اوقات به نام ضربان ساز قلب نیز شناخته می‌شود. این گره از سلول‌های ماهیچه‌ای تخصصی قلب تشکیل شده است و توانایی خود تحریکی را دارند به طوری که قلب می‌تواند به صورت مستقل از هر نوع عصب خارجی منقبض شود. در این مقاله از سایت دکتر علیرضا قربانی شریف درباره عملکرد گره سینوسی دهلیزی و عوارض عدم کارکرد درست آن بر سلامتی فرد صحبت خواهیم کرد.
منظور از گره سینوسی دهلیزی چیست؟
گره سینوسی دهلیزی از تعدادی سلول‌های تخصصی قلبی تشکیل شده است. این گره در افراد سالم و زمانی که فرد در شرایط طبیعی قرار گرفته است در هر دقیقه می‌تواند ۶۰ تا ۱۰۰ بار محرک الکتریکی تولید کند. این محرک‌های الکتریکی باعث فعال شدن دهلیزها که حفره های بالایی قلب هستند، شده و سپس از طریق مسیرهای مشخص به سمت پایین قلب هدایت می‌شود و منجر به انقباض بطن‌ها که حفره های پایینی قلب هستند، می‌شود و پمپاژ خون آغاز می‌شود.
آناتومی گره سینوسی دهلیزی
گره سینوسی دهلیزی در سمت راست و بالای قلب قرار گرفته است است، دقیقا در نزدیک محلی که ورید اجوف فوقانی وارد دهلیز راست می‌شود. این گره در بافت زیر میوکارد یا ماهیچه قلب قرار گرفته است. بخش عمیق آن به میوسیت‌های قلبی دهلیز راست نزدیک است اما بخش سطحی آن توسط سلول‌های چربی پوشانده شده‌اند. فیبرهای گره سینوسی دهلیزی، کاردیومیوسیت‌های تخصصی هستند که به میوسیت‌های قلبی شباهت دارند. که نوعی از سلول‌های ماهیچه‌ی قلب هستند.
عملکرد گره سینوسی دهلیزی بر بدن
گره سینوسی دهلیزی یکی از چند قسمت سیستم هدایت الکتریکی قلب است. این سیستم تکانه‌هایی را برای ایجاد انقباضات قلبی ایجاد می‌نماید. گره سینوسی دهلیزی از طریق عصب واگ سیستم عصبی پاراسمپاتیک و اعصاب نخاعی سیستم عصبی سمپاتیک عصب‌دهی می‌شوند. سلول‌هایی که گره سینوسی دهلیزی را تشکیل می‌دهند تکانه‌های الکتریکی با سرعت بالا ایجاد می‌کند، در واقع گره سینوسی دهلیزی به عنوان ضربان ساز قلب عمل می‌کند. تکانه‌هایی که گره سینوسی دهلیزی ایجاد می‌کند در کل دهلیزها پخش می‌شود و باعث انقباض این حفره‌ها می‌شود. اگر عملکرد گره سینوسی به درستی و کامل اجرا نشود زمینه ساز درگیری فرد با بیماری فیبریلاسیون دهلیزی (AF) خواهد بود که همان ریتم نامنظم قلب در قسمت دهلیزی است.
محل گره SA
گره SA در دیواره‌ی خلفی جانبی سینوس ورید اجوف در دهلیز راست واقع شده است که در نزدیکی مکان اتصال ورید اجوف فوقانی با دهلیز راست قرار گرفته است.
تفاوت گره AV و گره SA در چیست؟
- گره SA(گره سینوسی دهلیزی) در دهلیز راست و نزدیک ورید اجوف فوقانی قرار گرفته است اما گره AV(گره دهلیزی بطنی) در پایین دیواره‌ی دهلیز راست که تقریبا در نزدیکی دهانه‌ی سینوس کرونری قرار دارد.
- گره SA از نظر اندازه بزرگتر از گره AV است.
- گره SA ضرب‌آهنگ بیشتری دارد.
- گره SA با نام ضربان‌ساز شناخته می‌شود، این در حالی است که گره AV بیشتر به عنوان ضربان‌سنج شناخته شده است.
- عملکرد گره SA توسط مرکز قلب تنظیم می شود اما عملکرد گره AV توسط تکانه‌های قلبی تنظیم می‌شود.
- تعداد ضربان‌های گره SA بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است اما سرعت ضربان‌های گره AV بین ۴۰ تا ۶۰ ضربه است.
عوارض عدم فعالیت درست گره سینوسی دهلیزی
- تپش قلب نامنظم
- درد در قفسه سینه
- کاهش میزان فعالیت بدنی و خستگی زودهنگام
- سرگیجه
- غش کردن
- تنگی نفس
ضربان ساز گره سینوسی دهلیزی
همان طور که اشاره کردیم گره سینوسی دهلیزی قسمتی از قلب است که ضربان قلب از آن آغاز می‌شود. در افرادی که این گره به درستی فعالیت نمی‌کند باید تحت نظر متخصص آریتمی قلبی قرار گرفته و در صورت نیاز برای داشتن ریتم طبیعی قلب از ضربان ساز استفاده کنند. این مشکل بیشتر در افراد مسن ایجاد می‌شود. ضربان ساز دستگاهی است برای حمایت از گره سینوسی دهلیزی طی یک جراحی در بدن بیمار قرار می‌گیرد. این دستگاه‌ها می‌توانند ریتم طبیعی قلب را کنترل نمایند و از مشکلاتی که ممکن است جان بیمار را به خطر بیندازد پیشگیری نماید.
*~ سوالات متداول درباره گره سینوسی دهلیزی ~*
سندرم سینوس بیمار نوعی اختلال در ریتم قلب است که بر گره سینوسی دهلیزی تاثیر می‌گذارد و موجب آریتمی و اختلال در ضربان قلب می‌شود.
گره دهلیزی بطنی که با نام اختصاری AV شناخته می‌شود مجموعه‌ای از سلول‌های ماهیچه‌ی قلب است که در دیواره‌ی سپتوم بین دهلیزها قرار گرفته است. این گره بخشی از سیستم هدایت الکتریکی قلب است و تکانه‌های الکتریکی که از گره‌ی سینوسی دهلیزی ایجاد می‌شود را به بطن انتقال می‌دهد.
سیستم هدایت الکتریکی قلب از سلول‌ها و گره‌های تخصصی ایجاد شده است. عملکرد این مجموعه در کنار هم باعث کنترل ضربان قلب می‌شود. مهمترین اجزای این سیستم؛ گره سینوسی دهلیزی، گره دهلیزی بطنی، دسته دهلیزی بطنی با باندل هیس و الیاف پورکینجه است که در کنار یکدیگر باعث ایجاد ضربان طبیعی قلب می‌شود. گره سینوسی دهلیزی بخش اصلی این ساختار است که در ایجاد ضربان قلب نقش اصلی را به عهده دارد.