بلوک قلبی یک مشکل در سیگنال ضربان قلب شما است که از بخش‌های بالایی به بخش‌های پایینی قلب منتقل می‌شود. این سیگنال فقط گاهی اوقات می‌تواند عبور کند یا اصلا نمی‌تواند پس همیشگی نیست. این عارضه باعث می‌شود که قلب شما به آرامی بزند یا ضربان‌هایش را از دست بدهد. افرادی که دچار بلوک قلبی درجه دوم یا سوم هستند ممکن است غش، خستگی و تنگی نفس را تجربه کنند که در ادامه مقاله بیشتر درباره آن صحبت خواهیم کرد.
منظور از بلوک قلبی چیست؟
نام‌های دیگر بلوک قلبی شامل بلوک دهلیزی-بطنی (AV) یا اختلال هدایت است. بلوک قلبی یک مشکل در سیگنال ضربان قلب است که ازحفره‌های بالایی قلب شما به حفره‌های پایینی آن منتقل می‌شود. به طور معمول، سیگنال‌های الکتریکی (پالس‌ها) از حفره‌های بالایی قلب (دهلیزها) به حفره‌های پایینی (بطن‌ها) منتقل می‌شوند. این سیگنال از طریق گره AV عبور می‌کند، که یک خوشه از سلول‌ها است که فعالیت الکتریکی را از حفره‌های بالایی به پایینی مرتبط می‌کند.
اگر شما دچار بلوک قلبی باشید، سیگنال فقط گاهی اوقات به بطن‌های شما می‌رسد، اگر اصلا برسد. در نتیجه ممکن است قلب شما به خوبی کار نکند. قلب شما ممکن است به آرامی بزند یا ضربان‌هایش را از دست بدهد. با بلوک قلبی، سیگنال‌های ضربان قلب که برای بطن‌های شما طراحی شده‌اند، ممکن است کند یا کاملا مسدود باشند.
بلوک قلبی مانع می‌شود که سیگنال‌های ضربان قلب به حفره‌های پایینی قلب شما به موقع برسند. در موارد شدید، بلوک قلبی می‌تواند بر توانایی قلب شما در پمپاژ خون تاثیر بگذارد و باعث کاهش جریان خون به کل بدن شود. همچنین بلوک قلبی از جمله بیماری های مادرزادی قلبی به شمار نرفته و عموما در سنین بالاتر اتفاق می‌افتد.
انواع بلوک قلبی
بلوک‌های قلبی می‌توانند از خفیف تا شدید، بسته به اینکه آیا سیگنال الکتریکی می‌تواند عبور کند و چند بار این اتفاق می‌افتد؛ سطح بندی شوند. انواع بلوک قلبی عبارتند از:
• بلوک قلبی درجه اول
پالس الکتریکی هنوز به بطن‌های شما می‌رسد، اما کندتر از حالت عادی از گره AV عبور می‌کند. این نوع، خفیف‌ترین نوع بلوک قلبی است.
• بلوک قلبی درجه دوم (ناقص)
با این نوع، پالس‌های قلب شما فقط گاهی اوقات به حفره‌های پایینی می‌رسند. انواع بلوک قلبی درجه دوم عبارتند از:
نوع یک I
همچنین به نام بلوک AV ونکباخ یا نوع موبیتز: I این یک فرم کمتر جدی از بلوک قلبی درجه دوم است. سیگنال الکتریکی کندتر و کندتر می‌شود تا اینکه قلب شما واقعاً یک ضربان را از دست می‌دهد.
نوع دو II
همچنین به نام نوع موبیتز :II در حالی که بیشتر سیگنال‌های الکتریکی به بطن‌های شما می‌رسند، هر از گاهی برخی نمی‌رسند. ضربان قلب شما نامنظم و کندتر از حالت عادی می‌شود. این فرم از بلوک قلبی درجه دوم جدی‌تر است و ممکن است نیاز به پیس‌میکر داشته باشد.
• بلوک قلبی درجه سوم
این یک مسدودیت کامل سیگنال الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها است. بلوک درجه سوم تأثیر منفی بر توانایی قلب شما در پمپاژ خون به بدن دارد. این فرم از بلوک قلبی جدی است و معمولاً نیاز به پیس‌میکر برای درمان دارد.
علائم بلوک قلبی
- درد قفسه سینه
- خستگی
- تنگی نفس
- تپش قلب
- تنفس سریع
- حالت تهوع
- سرگیجه
- غش
افرادی که دچار بلوک قلبی درجه اول هستند ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند، در این صورت متخصص قلب بلوک قلبی درجه اول را از الکتروکاردیوگرام (EKG) روتین تشخیص خواهد داد. از طرف دیگر هم علائم بلوک قلبی درجه سوم به دلیل ضربان قلب کند، شدیدتر است. اگر علائمی احساس کردید ، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علت شایع ابتلا به بلوک قلبی
- حمله قلبی
- بیماری عروق کرونر (CAD)
- بیماری عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
- بیماری‌های دریچه قلب
- زخم در سیستم هدایت شما به دلیل علت ناشناخته
- مشکلات ساختاری قلب شما (از بدو تولد)
- آسیب به قلب در طول جراحی باز قلب
- عوارض جانبی داروها (از بتا بلاکرها، دیجیتالیس و مسدودکننده‌های کانال کلسیم)
- قرار گرفتن در معرض سموم
- آپنه خواب انسدادی
- بیماری تیروئید
- عفونت‌هایی مانند بیماری لایم
- بیماری‌های خودایمنی
- ناهنجاری‌های ژنتیکی
عوامل خطر تشدید بلوک قلبی
- درگیری با شرایط قلبی دیگری از جمله بیماری عروق کرونر یا بیماری دریچه قلب
- از بدو تولد ناهنجاری‌هایی در قلب شما وجود داشته باشد.
- بیماری‌ای (مانند بیماری قلبی روماتیسمی یا سارکوئیدوز) داشته باشید که بر قلب شما تأثیر می‌گذارد.
- عصب واگ شما بیش از حد فعال باشد که باعث کند شدن ضربان قلب شما شود.
- داروهایی مصرف کنید که باعث کندتر شدن امواج الکتریکی قلب شما می‌شوند. این داروها ممکن است شامل داروهای قلب و فشار خون (بتا بلاکرها، دیورتیک‌ها، مسدودکننده‌های کانال کلسیم، دیگوکسین)، ضدآریتمی‌ها، شل‌کننده‌های عضلانی، آرام‌بخش‌ها، ضدافسردگی‌ها و آنتی‌سایکوتیک‌ها باشند.
عوارض بلوک قلبی برای سلامتی
- نارسایی قلبی
- آریتمی های قلب
- حمله قلبی
- ایست قلبی ناگهانی
روند تشخیص بلوک قلبی
برای تشخیص بلوک قلبی، پزشک قلب در قدم اول تاریخچه پزشکی و ژنتیکی شما را بررسی می‌کند. در ادامه سوالاتی درباره سلامت کلی، عادات غذایی، سطح فعالیت بدنی و علائمی که دارید، هر دارویی که مصرف می‌کنید (نسخه‌ای یا بدون نسخه)، اینکه سیگار می‌کشید یا تفریحی از مواد مخدر استفاده می‌کنید هم مهم است پس صادقانه پاسخ دهید.
متخصص به صدای قلب شما گوش می‌دهد و ضربان و ریتم قلب را بررسی می‌کند و در صورت نیاز شما را به یک الکتروفیزیولوژیست ارجاع می‌دهد تا نشانه‌های نارسایی قلبی مانند تجمع مایع در پاها، مچ پاها و پاها دقیق تر بررسی شود و تشخیص دقیق و نهایی اتخاذ گردد.
آزمایشات تشخیص بلوک قلبی
آزمایش‌های خون، آزمایش‌های ژنتیکی، الکتروکاردیوگرام (EKG) قلب، مانیتورینگ آمبولاتوری، رکورد کننده حلقه‌ای، مطالعه الکتروفیزیولوژی، تست استرس ورزشی رایج ترین آزمایشات لازم برای تشخیص و درمان بلوک قلبی است که پزشک قلب با توجه به علائم و شدت بیماری بعد از معاینه اولیه برایتان تجویز خواهد کرد.
مدیریت و درمان بلوک قلبی
گاهی اوقات، تغییرات در داروها یا شیوه درمان بیماری های قلبی می‌تواند بلوک قلبی را متوقف کند. برخی دیگر ممکن است به یک پیس‌میکر موقت یا دائمی نیاز داشته باشند که پالس‌های الکتریکی به قلبشان ارسال کند.
اگر به بلوک درجه اول مبتلا باشید در اغلب موارد احتمالا اصلا به درمان خاصی نیاز نخواهید داشت. در بلوک درجه دوم اگر علائم اولیه را در خود احساس کردید، ممکن است به یک پیس‌میکر موقت یا دائمی نیاز داشته باشید تا قلب شما به درستی بتپد و درمان سختی درانتظارتان نخواهد بود. اما افرادی که بلوک درجه سوم مبتلا هستند به طور دائمی به یک پیس‌میکر نیاز دارند.
درمان بلوک قلبی بسته به فرد متفاوت است. پزشک ممکن است شما را به بیمارستان فرستاد تا قلب شما را تحت نظر داشته باشد. برای مدیریت وضعیت شما، متخصص قلب نوع بلوک قلبی که دارید، شدت بلوک قلبی، اینکه چگونه بر توانایی عملکرد قلب شما تاثیر می‌گذارد و علائمی که بدن را از خود نشان می‌دهد را در نظر خواهد گرفت.
عوارض پیس میکر برای درمان بلوک قلبی
- مشکلات مربوط به برنامه‌ریزی دستگاه
- نقص و مشکلات احتمالی کارکردی دستگاه
- عفونت
- ایجاد لخته‌های خونی.
- آسیب به عملکردهای دیگر قلب
دوره درمان بلوک قلبی چقدر طول میکشد؟
پس از دریافت پیس‌میکر، ممکن است نیاز باشد شب را در بیمارستان بگذرانید. شما باید بتوانید چند روز تا چند هفته پس از جراحی به فعالیت‌های معمول خود بازگردید. از پزشک خود درباره محدودیت‌های خاص بعد از عمل سؤال کنید.
آیا می‌توان از بلوک قلبی پیشگیری کرد؟
نمیتوان گفت که ابتلا به بیماری های قلبی به طور کامل قابل پیشگیری است اما با تقویت بدن و حفظ سلامت قلب میتوانید خطر ابتلا را تا حد زیادی کاهش دهید؛ سبک زندگی سالم برای قلب داشته باشید که شامل مصرف غذاهای سالم برای قلب، انجام فعالیت بدنی منظم، خواب کافی هرشب، کاهش استرس، محدود کردن الکل و اجتناب از سیگار و مواد مخدر تفریحی است. همچنین با پزشک خود درباره داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید صحبت کنید.
پزشک آنچه را که مصرف می‌کنید بررسی خواهد کرد تا ببینند آیا هیچ‌یک از آنها سطح طبیعی برخی مواد در بدن شما را تغییر می‌دهد یا خیر. (پتاسیم، کلسیم و منیزیم در سیستم الکتریکی قلب شما نقش دارند.) پزشک شما می‌تواند در صورت نیاز داروی شما را به یک کلاس دارویی دیگر تغییر دهد.
الزامات مراقبتی زندگی با پیس میکر
- از تماس نزدیک با دستگاه‌های مغناطیسی و هر دستگاهی که میدان الکتریکی ایجاد می‌کند، پرهیز کنید. این شامل فاصله حداقل ۱۵ سانتی متری از تلفن‌های همراه است. به عنوان مثال، تلفن همراه خود را در جیب پیراهن خود نگه ندارید.
- هنگام عبور از ایستگاه‌های بازرسی امنیتی (مانند فرودگاه‌ها و دادگاه‌ها)، به بازرسان بگویید که پیس‌میکر دارید و باید از دستگاه‌های دستی پرهیز کنید. همیشه یک کارت همراه داشته باشید که نوع پیس‌میکر شما را مشخص کند.
- به تمام ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و دندانپزشک خود بگویید که پیس‌میکر دارید. برخی از روش‌های پزشکی، مانند تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI)، می‌توانند با پیس‌میکرها تداخل کنند. ممکن است پزشک نیاز داشته باشد پس از برخی جراحی‌ها پیس‌میکر شما را دوباره برنامه‌ریزی کند.
- از پزشک خود بپرسید که نیازی به تغییر سبک زندگی خود دارید یا نه و بهترین رژیم غذایی و برنامه ورزشی برای شما چیست.
چه زمانی برای بلوک قلبی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر پیس‌میکر دارید، پزشک قلب شما می‌خواهد به طور دوره‌ای آن را بررسی کند تا مطمئن شود که همچنان به خوبی کار می‌کند. آنها می‌توانند شما را از راه دور نظارت کنند، اما شما به ملاقات‌های سالانه حضوری نیاز خواهید داشت که در آن پزشک شما پیس‌میکر شما را ارزیابی و تنظیم می‌کند؛
همچنین اگر دچار حمله قلبی یا ایست قلبی شدید، به مراقبت پزشکی فوری نیاز دارید. خانواده و همکاران خود را از خطرات این وضعیت‌ها (و علائم آنها) آگاه کنید تا بتوانند با شماره ۱۱۵ یا شماره اضطراری محلی شما تماس بگیرند.
- علائم سرگیجه یا غش
- درد قفسه سینه
- تپش قلب سریع یا تپش قلب نامنظم
- احساس ضعف
- تنگی نفس
- ورم پاها، مچ پاها یا پاها