سنکوپ از دست دادن موقت هوشیاری است که به عنوان غش هم شناخته میشود و به دلیل کاهش جریان خون به مغز رخ می دهد. طبق آمار علت مراجعه حدود ۳ تا ۵ درصد از بیمارانی که به صورت اورژانسی به بیمارستان مراجعه میکنند سنکوپ است. ۴۲ درصد از مردم حداقل یک بار در برهه ای از زندگی دچار سنکوپ شدهاند. در ادامه این مقاله از سایت دکتر علیرضا قربانی شریف درباره علل، علائم و روش های کنترل و جلوگیری از سنکوپ بیشتر آشنا خواهید شد.
منظور از سنکوپ قلبی چیست؟
سنکوپ قلبی یا غش قلبی به حالتی گفته میشود که به دلیل اختلال در خونرسانی به مغز، فرد به صورت ناگهانی هوشیاری خود را از دست میدهد. این اختلال ممکن است به دلیل کاهش ناگهانی فشار خون، افت ضربان قلب، آریتمی قلبی و برخی بیماریهای دیگر اتفاق بیفتد. برای تشخیص دقیق علت سنکوپ، نیاز به مراجعه به پزشک متخصص قلب و عروق دارید. سنکوپ قلبی دارای ویژگیهایی است که شامل موارد زیر است:
- حالت سنکوپ یک حالت گذراست.
- معمولا کمتر از یک دقیقه و نهایت بین یک تا سه دقیقه زمان میبرد تا به حالت قبلی برگردد.
- سنکوپ خود به خود برطرف میشود و نیاز به اقدام درمانی ندارد اما باید تحت نظر پزشک متخصص باشید.
فرق سنکوپ و تشنج
برخی مواقع حالت تشنج و سنکوپ بسیار شبیه به یکدیگر است اما در بعضی موارد تفاوت آنها نمایان میشود.
تشنج یا بیماری صرع در برخی نارساییهای مغزی به وجود میآید. تشنج از بیماری مغزی ناشی میشود. عواملی که منجر به بروز تشنج میشود مواردی است مانند اختلالات متابولیسمی بدن، تداخل دارویی یا حتی برخی از مسمومیتها. در حالی که در افراد مبتلا به سنکوپ هیچ گونه بیماری مربوط به مغز وجود ندارد. در مقابل شایعترین دلیل سنکوپ قلبی، ناشی از افت فشار و افت ضربان یا هر دو با همدیگر است.
علت و عوامل تاثیرگذار بر سنکوپ قلب
سنکوپ قلب به دلیل داشتن بیماری قلبی رخ میدهد. هنگامی که عملکرد قلب دچار مشکل شود خون کمتری دریافت میکند که ممکن است منجر به سنکوپ شود. علل و عواملی که باعث سنکوپ قلبی میشود عبارتند از:
- مشکلات ساختاری قلب مانند کاردیومیوپاتی ایسکمیک، اختلالات دریچه قلب و …
- مشکلاتی در تولید سیگنال های الکتریکی قلبی مانند آریتمی قلبی و یا بیماری هایی مانند سندرم بروگادا
- سایر بیماریها مانند آمبولی ریه یا دیسکسیون آئورت
مواردی که احتمال سنکوپ قلبی را بالاتر می برند عبارتند از:
- سن بالای ۶۰ سال
- جنسیت مذکر
- سابقه ی بیماری های قلبی در خود فرد
- سابقه خانوادگی بیماری های قلبی یا سنکوپ
علائم سنکوپ قلبی
همان طور که اشاره شد غش کردن و از حال رفتن مهم ترین علامت سنکوپ می باشد اما ممکن است افراد پیش از آنکه دچار سنکوپ شوند علائم دیگری را نیز تجربه نمایند که برخی از آنها عبارتند از:
- احساس سرگیجه یا سبک شدن سر
- سرد شدن پوست
- احساس ضعف و بی حالی
- سردرد
- حالت تهوع
- تغییراتی در بینایی مانند تاری دید، دیدن نقطه های نورانی و …
- شنیدن صدای زنگ در گوش
- خمیازه کشیدن و احساس خستگی مفرط
- بیهوش شدن ناگهانی
انواع سنکوپ قلبی را بشناسید
سنکوپ انواع مختلف دارد که دلایل ایجاد هر کدام نیز متفاوت است. در برخی مواقع علت اصلی سنکوپ مشخص نیست، در واقع طبق آمار برای ۱۰ تا ۴۰ درصد از موارد سنکوپ هیچ گونه علت مشخصی یافت نمی شود. در ادامه به توضیح مختصری راجع به انواع سنکوپ می پردازیم:
۱- سنکوپ رفلکسی
این سنکوپ شایع ترین نوع سنکوپ است و زمانی ایجاد می شود که برخی از رفلکس های بدن تنظیم نشده باشند و منجر به کند شدن ضربان قلب وکاهش فشار خون می شود که در نتیجه ی آن جریان خون به مغز نیز کاهش می یابد.
سه نوع سنکوپ رفلکسی وجود دارد:
↲ سنکوپ رفلکسی وازوواگال
در پی پاسخ بیش از حد بدن به یک محرک مانند درد شدید، استرس فراوان، ایستادن به مدت طولانی و مواردی مانند آن ایجاد می شود. ۵۰ درصد انواع سنکوپ از این نوع سنکوپ هستند.
✍️ بیشتر بدانید: تاثیر استرس بر آریتمی قلب
↲ سنکوپ رفلکسی وضعیتی
در پی خندیدن، سرفه کردن و یا خوردن غذا ممکن است ایجاد شود.
↲ سنکوپ رفلکسی سینوس کاروتید
به دلیل فشار بر شریان کاروتید در گردن ایجاد می شود و ممکن است در اثر ضربه، حرکات شدید گردن، پوشیدن لباسی با یقه تنگ و یا در هنگام اصلاح کردن صورت رخ بدهد.
۲- سنکوپ رفلکسی ارتواستاتیک
به دلیل افت ناگهانی فشار خون در هنگام ایستادن ایجاد می شود. دلایل بسیاری برای این نوع از سنکوپ وجود برخی از آنها عبارتند از:
- کم آبی بدن به دلیل عدم مصرف آب به میزان کافی یا اسهال و استفراغ و از دست دادن حجم زیادی از خون
- مصرف برخی داروها مانند داروهای فشار خون یا داروهای ضد افسردگی و دیابت
- ابتلا به بیماریهای زمینه ای مانند پارکینسون یا ام اس
سنکوپ عروق مغزی
در این حالت اختلال در رگهای خونی داخل و یا اطراف مغز اتفاق می افتد که منجر به عدم دریافت میزان کافی خون در مغز و گرفتگی عروق قلبی می شود. شایعترین علل سنکوپ عروق مغزی عبارتند از:
- آسیب به عروق مغزی که به دلیل سکته مغزی، تنگی کاروتید و یا آنوریسم ایجاد می شود.
- بیماری هایی مانند بیماری شریان بازیلار
۳- سندرم استیل
بالا بودن سن، بیماری های قلبی و عروقی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، گرفتگی عروق و یا بیماریهای عروق مغزی مغزی می تواند منجر به این بیماری شود.
کمک های اولیه در هنگام سنکوپ قلب
اگر احساس ضعف دارید دراز بکشید. سرتان را کمی پایین قرار دهید و پاهایتان را بلندتر از سطح قلب بگذارید. در این حالت جریان خون به مغز افزایش می یابد. بهتر است بدانید که دراز کشیدن مانع از آسیب در هنگام افتادن نیز می شود. اگر نمی توانید دراز بکشید، بنشینید و سر خود را بین زانوهایتان قرار دهید. تا زمانی که احساس بهبود نداشتید بلند نشوید.
سنکوپ قلبی قابل درمان و مدیریت است؟
پزشک و تیم درمانی مناسب با وضعیت بیمار یک برنامه درمانی آماده میکنند. موارد درمانی به علت و نتایج آزمایش بیمار بستگی دارد. درواقع درمان سنکوپ پیشگیری از وقوع دوباره آن است.
درمان این بیماری شامل موارد زیر است:
- ترک الکل و کاهش مصرف کافئین
- تغییر در رژیم غذایی
- استفاده از جورابهای واریس برای بهبود گردش خون
- تغییر دوزهای دارویی که بیمار قبلا استفاده میکرد
مراجعه به پزشک قلب بعد از سنکوپ قلب
پس از اینکه حال عمومی شما بهبود یافت باید جهت بررسی علت سنکوپ و جلوگیری از تکرار آن به متخصص قلب مراجعه نمایید تا پس از تشخیص علت اصلی آن برای درمان اقدام شود. در صورتی که این شرایط را دارید باید سریعتر جهت درمان اقدام کنید:
- چندین بار دچار غش شده اید
- چند دقیقه بیهوش بوده اید
- بر اثر غش کردن دچار جراحت شده اید
- باردار هستید
- بیماری دیابت یا مشکل قلبی دارید
- پس از سنکوپ احساس درد در ناحیه قفسه سینه و یا ضربان قلب نامنظم دارید
- دچار بی اختیاری روده و مثانه شده اید
تشخیص علت سنکوپ قلبی
همان طور که اشاره شد عوامل مختلفی می تواند منجر به سنکوپ شود، آزمایشهای مختلفی برای تشخیص علت اصلی سنکوپ وجود دارد که برخی از آنها عبارتتد از:
- الکتروکاردیوگرام
- آزمایش خون
- تست تیلت
- ماساژ سینوس کاروتید
- تست ورزش
- اکوکاردیوگرام
- الکتروفیزیولوژی
- تصویربرداری هایی مانند سی تی اسکن و ام آر آی
روش های درمان سنکوپ قلب
با تشخیص علت اصلی سنکوپ می توان برای درمان اقدام نمود. برخی از راهکارهایی که با انجام آنها می توان از سنکوپ جلوگیری کرد عبارتند از:
- هیچ وعده ی غذایی را حذف نکنید و در طی روز میان وعده های کوچک مصرف نمایید.
- در طی روز مایعات فراوان بنوشید.
- از حضور در موقعیتهایی که ممکن است به شما استرس وارد نماید و موجب غش شود اجتناب ورزید.
- زمانی که دراز کشیده اید یا نشسته اید، به هنگام برخواستن به آرامی بلند شوید تا از افت فشار خون جلوگیری شود.
- از پوشیدن لباسهایی با یقه های تنگ که منجر به فشار به سینوس شریان کاروتید در گردن می شود خودداری نمایید.
عوامل خطر عدم درمان به موقع سنکوپ
عدم درمان به موقع سنکوپ میتواند منجر به مشکلات جدی شود. این مشکلات عبارتند از:
+ آسیب جدی به مغز
حمله سنکوپ ممکن است باعث آسیب به بافت مغزی شوند، به خصوص اگر تاخیر در درمان داشته باشید.
+ صدمات جسمی
سقوط ناگهانی به دلیل سنکوپ میتواند منجر به صدمات جسمی مانند شکستگیها یا آسیبهای دیگر شود.
+ تکرار حملات
عدم مدیریت مناسب سنکوپ ممکن است باعث تکرار حملات و افزایش خطرات آن شود
+ اختلالات قلبی
اگر علت سنکوپ مرتبط با مشکلات قلبی باشد و درمان به موقع انجام نشود، ممکن است خطرات افزایش یابد.
ترفندهای پیشگیری از سنکوپ
- افرادی که در معرض سنکوپ هستند یا دچار سنکوپ میشوند باید موارد زیر را در نظر بگیرند:
- به اندازه کافی آب بنوشید و در رژیم غذایی شما موادی مانند نمک و پتاسیم وجود داشته باشد.
- از وعده غذایی منظم و کافی برخوردار شوید تا سطح گلوکز خون و فشارخون در حد مطلوب باقی بماند.
- در مکانهای گرم به مدت طولانی از ایستادن و نشستن خودداری کنید.
- ورزش منظم میتواند فشار خون را کنترل کند و به بهبود عملکرد قلب کمک کند.
*~ سوالات متداول درباره سنکوپ قلبی ~*
بله، اگر علت آن مرتبط با مشکلات قلبی باشد ممکن است مشکلات جدی ایجاد شود و نیاز به ارزیابی و درمان توسط پزشک داشته باشد.
فرد را دراز میکنیم و پاهایش را بالا نگه میداریم و به او هوا میدهیم تا بتواند به درستی نفس بکشد و همچنین پزشک را مطلع میسازیم.
سنکوپ قلب دارای علائمی شامل سرگیجه، احساس ضعف، تاری دید، عرق سرد و از دست دادن هوشیاری است.